CÁ LÒNG TONG KHO KHÔ CỦA MÁ
Dù thời gian có qua đi, hay qua đi nhiều hơn nữa, tôi vẫn nhớ món cá lòng tong kho khô của má một thời đã cho tôi no đủ đến trường.
Sau giải phóng, năm chị em tôi được đi học đàng hoàng, có mỗi má đi làm ngành y tế. Nhà nghèo nhưng chị em tôi sống theo cách má dạy, tiết kiệm, lao động sớm hôm. Má tôi sinh ra và lớn lên bên dòng sông Hậu, nhìn con nước lớn má biết hôm nào có cá ít, cá nhiều. Má bắt cá không phải câu như thông thường. Má giăng lưới cá lòng tong. Khi nước bắt đầu lớn mực nước chỉ mấp mé bờ má cho lưới xuống xuồng bơi theo các vàm mương giăng lưới. Má bơi xuồng theo nước thả lưới xong, quay lại điểm xuất phát nước đã đầy sông má cuốn lưới. Thời gian chỉ tầm hơn hai giờ đồng hồ, má bơi xuồng về, cá mắc đầy trong lưới. Tôi hay ngồi cùng má gở từng con cá lòng tong, vì cá giăng lưới nên con nào cũng đều nhau mây mẩy. Má quậy thau nước muối hột, gở con cá nào thả liền vô thau nước muối, cá không bị ươn. Cá lòng tong có đặc điểm rất mau ươn nếu không làm như cách của má cá sẽ không ngon. Sau khi chà vảy, làm cá xong, rửa sạch, vì ngâm trong nước muối nhạt nên con cá trong xanh, cứng mình. Má rãi cá lên cái nia, hong cá cho ráo nước rồi bắc cái nồi đất lên bếp củi kho khô.
Bao nhiêu năm đã qua, dáng hình má ngồi nghiêng nghiêng bên bếp củi bập bùng lửa chăm chút kho nồi cá lòng tong kho khô trong buổi chiều mưa lất phất, tôi không bao giờ quên. Mùi nước mắm đồng bay hòa huyện, mùi tóp mở lèo xèo trong ơ cá, mùi hành, tiêu, ớt thơm lựng một góc nhà. Má nấu cơm cho nhiều nước, khi cơm sôi một lúc, má chắt nước cơm ra cái tô sành lớn. Chỉ vậy thôi, đơn sơ món cá lòng tong kho khô chan với nước cơm mà chị em tôi vừa hít hà ăn no căng bụng.
Ngày tôi thi đậu đại học ở thành phố lớn, má vui mừng rơi nước mắt. Má khóc vì còn đứa Út là tôi học xong đại học là má tròn lời hứa với ba trước lúc hy sinh. Hành trang cho tôi nhập trường trong giỏ xách có gói khô cá lòng tong của má. Đó là món ăn trong những ngày ở ký túc xá xa nhà mà mãi đến bây giờ khi gặp lại bạn bè tôi vẫn nhắc. Do nhà nghèo, thương má cực khổ chắt chiu từng con cá, từng đồng bạc cho tôi ăn học, nên món cá khô lòng tong ngoài tình cảm của má còn là hương vị quê nhà nơi xứ lạ. Má dạy tôi cách bắt chảo nóng lên cho tí mở heo vào rang khô cá lòng tong cho giòn, trước khi tắt lửa cho tí hành tỏi đảo đều sẽ thơm ngon hơn. Vì khô má làm từ cá lòng tong giăng lưới, má ướp cá vừa ăn nên có hôm ở ký túc xá chỉ cần rang khô lên rồi mua một ca trà đá thay canh là tôi có thể no bụng lên giảng đường nghe thầy cô giảng bài.
Con cá lòng tong quê mùa ngày ấy và tấm lòng của má đã cho tôi một tuổi thơ yên ấm, không thiếu đói những ngày học nơi xứ xa. Bạn bè bây giờ có người làm ông nọ bà kia, thi thoảng gặp nhau, nhắc nhớ nhau thời khốn khó vẫn nói về những ngày ở ký túc xá năm nào. Bạn nhắc mỗi khi tôi làm món khô cá lòng tong rang mở hành là các bạn í ới xin tí. Vậy rồi cùng chia sẽ cho nhau qua những ngày khó khăn để ra trường bay vào đời thành người tử tế.
Má năm nay đã già, mắt đã mờ, nhưng mỗi khi nghe bìm bịp kêu nước lớn, má lại nói bâng quơ: Nước lớn này có cá lòng tong đó. Nhớ món cá lòng tòng ngày xưa tôi thỉng thoảng dặn mấy chị bán cá xóm trong chừa cho một ít. Nhưng do họ không làm như má nên con cá mềm oặt, ẻo ợt. Tôi không dám chà vảy vì sợ con cá mềm quá bị nát. Tôi bỏ vào ngâm nước muối hột nhạt một hồi lâu mới đem đi xả nước rửa sạch, vẫn rãi lên nia cho ráo nước rồi mới kho, nhưng sao nó vẫn cứ mềm mềm không trong và dai như má làm ngày xưa. Sau đó tôi tìm một chị trong xóm nhà có anh chồng hay đi đặt dớn ngoài sông, tôi chỉ chị đem theo muối hột quậy vô thau nước rồi trút cá lòng tong vô ngâm. Từ đó về sau mỗi khi có cá lòng tong chị mang về cho tôi và tôi làm theo cách của má. Cho dù phố thị có phát triển đến đâu, tôi vẫn giữ hương vị món cá lòng tong kho khô của má. Món ăn dân dã của quê tôi, qua bàn tay khéo léo của má đã cho tôi một tuổi thơ thanh bình, một thanh xuân tươi đẹp của đời người. Dù ba đã ra đi rất lâu và rất xa, nhưng bên đời tôi luôn có mùa xuân vì còn má. Bà má quê rất đổi yêu thương của tôi với món cá lòng tong kho khô đong đầy trong ký ức./.
Kim Thanh
