NƯỚC RỄ TRANH MẸ NẤU

Mẹ lui cui trong gian bếp ám đầy bụi khói, cái nồi gang số 12 xâm xấp nước, củi bẹ dừa tù mù khói khiến tóc mẹ lốm đốm những bụi tro. Nước nhứt thì đổ ra để nguội uống, nấu tiếp nước thứ hai để tắm cho các con. Cái món nước rễ tranh mía lau ấy mấy chị em cứ thi nhau uống ừng ực vì nó thơm mát ngọt ngào đến mê ly. Ba ngày liên tiếp trong uống ngoài tắm như vậy thì chứng tiểu gắt tự dưng đi “du lịch” xứ nào mất tiêu.

Cái giống cỏ tranh ấy lạ lắm, cứ sinh sôi phát triển ở vùng đất gò mối là nhiều. Đất nào càng khô cằn, càng ít có bàn tay người đụng tới thì cỏ tranh kéo con đàn cháu đống về định cư, xây nhà dựng lâu đài cao chất ngất. Chiếc cúp đào đất trong tay, mẹ khẽ khàng bổ từng nhát vào gò mối sao cho rễ tranh đừng đứt quá nhiều. Rồi mẹ lựa đoạn rễ nào mập mạp, còn nguyên vẹn nhất mang về rửa sạch để dùng dần. Trong khi chờ mẹ nhóm bếp, múc đầy nồi nước thì những đứa con nghịch ngợm của mẹ vốc đôi bàn tay thơ bé vào rổ, nhón ra vài cọng nhấm nháp để nghe vị ngọt nhẹ nhàng nham nhám trên đầu lưỡi. Hương vị đồng quê ngọt ngào mía lau, cỏ tranh và thơm mát mùi lá dứa theo tôi vào từng giấc ngủ. Dù ngày sau lớn khôn nằm trong phòng lạnh, mùi máy điều hòa, dầu xịt phòng thơm… cũng không làm sao so sánh được với hương thơm tuổi thơ hòa quyện mùi rễ tranh, mía lau mẹ nấu.

Chị em tôi lớn một ngày là mẹ già thêm một bữa. Mỗi mùa hạ về nghe nóng bức thì biết bao nhiêu là thứ nước giải nhiệt được quảng cáo ì ào tuôn về túi xách. Trà xanh trà đỏ, kẹo ngậm bạc hà, dầu gội the mát… được quảng cáo là thổi tung cơn nóng mùa hè nhưng đồng thời cũng thổi tung cả đồng lương công nhân ít ỏi. Tuổi già ăn uống kém, lại thêm chứng khó ngủ, tiểu gắt… Mẹ kêu than nóng bức thì chị em lại tha về cả lốc cả lô nước màu vàng làm từ búp trà non (trà ở đâu mà nhiều vậy?) nước màu đỏ chiết xuất từ chín vị thảo mộc cung đình,  nước màu trắng sần sật nha đam, nước lền lền bảo rằng đấy là “nước giải nhiệt” thời đại mới.

Thẩn thờ nhìn những chai cao lon thấp, mẹ hỏi rằng rễ tranh, mía lau đâu hết rồi, sao không ai dùng nữa? Các thứ ấy nấu nước uống ngọt mát tinh khiết, thơm ngon vô cùng sao các con không mua cho mẹ? Đến lượt chị em tôi thẩn thờ nhìn nhau. Tìm đâu ra rễ tranh, mía lau? Rồi cứ tưởng tượng tới chiếc cúp đào từng nhát vào chân gò mối để dò tìm những cọng rễ tranh bé xíu như tăm nhang mà… đổ mồ hôi hột. Vậy mà trưa nắng hôm nay bất chợt gặp người phụ nữ gầy nhom bưng mẹt rể tranh, mía lau, lá dứa thơm… bán ở cửa 4 chợ Long Hoa.

Trong chiếc mẹt nhỏ đầy ắp những món quà nhà quê ấy, có cả hà thủ ô, dây lạc tiên nữa chứ! Chị bảo rằng để có những thứ này chị phải lên tận xã Tân Bình, Tân Lập tìm đấy! Đào rễ tranh bây giờ khó như… đào vàng. Lạc tiên, hà thủ ô… thứ gì cũng hiếm lắm rồi. Chị đi cắt một bữa, rửa phơi hai bữa rồi mới xuống chợ. Một bó rễ tranh 80 cọng, mỗi cọng cao 15-20cm giá mười lăm ngàn đồng! Một bó hà thủ ô 5 cọng, mỗi cọng dài…5cm giá 2 ngàn đồng! Người qua lại, kẻ thì bảo sao mà “rẻ như cho”. Người lại chê “mắc như vàng”.

Tay tôi nhặt nhanh như sợ ai sẽ tranh cướp mất cái sắc trắng nõn nà của những sợi rễ tranh và màu xanh tươi mát của lá dứa trong mẹt ấy. “Bà chủ hàng” cười như hoa nở, ước rằng giá ngày nào cũng được khách mua nhanh như vậy để chị sớm về nấu cơm cho bầy con. Tranh thủ xin tấm hình nhưng chị… không cho vì “Chị dang nắng đen thui xấu hoắc mà chụp làm gì? Chụp… rổ rễ tranh thôi em à!”. Da chị đen thật nhưng nụ cười của chị sao sáng quá, sáng như gương mặt mẹ tôi ngày nào nhìn mấy đứa con tranh nhau uống những ly nước rễ tranh ngọt mát giữa trời trưa hạ nắng.

Đào Phạm Thùy Trang